Bëj si bëjnë të tjerët apo?

Konformiteti ndaj normës.

“Normaliteti është një rrugë e shtruar: Është e rehatshme të ecësh në të, por aty nuk rriten lule.” - Vincent van Gogh

---

Pershendetje friend,

Si je sot? Si te kane shkruar gjerat nga java qe shkoi deri me sot? Tani qe te shkruaj, kam hapur me force (metaforike) nje kohe qe te mund te komunikoj drejtperdrejte me ty dhe me gjithe cfare kemi ndertuar tani bashkarisht. Nese dikush do t’i thoshte paraardhesve tane qe ne do te arrinim te krijonim marredhenie nga nje ekran ne tjetrin pavaresisht vendit ku ndodhemi fizikisht, e imagjinon dot reagimin e tyre?

Sa norm(ale) do te ishte jeta qe ne bejme sot per mbretereshen Teute apo per Gjergj Kastriotin?

E bej kete pyetje per te krijuar nje perspektive si fillim per dicka qe te gjithe jemi pjese, sic eshte bota e internetit ku dhe po lexohemi tani. Pra, cfare eshte normale per ne sot, nuk do te ishte e tille ne nje moment te caktuar kohor historik te shkuar.

Norma eshte dicka tipike, e zakonshme, standarde; i.e.1 ajo qe bejne ‘te gjithe’, sic themi ne ne gjuhen e perditshme.

Tani qe ndertuam common ground² per konceptin e normes, mund te provojme ta shohim midis nesh. Dhe ketu dua te sjell nje koncept qe lidhet ngushte me normalitetin, ate te ‘konformitetit’³ me nje nga eksperimentet qe mesova ne gjimnaz ne psikologji ku thashe: “S’ka mundesi! A nuk i kane syte ne balle keta njerez?”

Konformiteti & Norma

Konformiteti shihet si imitimi i qasjeve, besimeve dhe sjelleve te normave te nje grupi, politikave te tij; te qenit me ‘te njejten mendje’. (sipas Cialdini dhe Goldstein, 2004).

Eksperimenti i lartepermendur eshte ai i Asch, i cili u perpoq te maste nivelin e konformitetit ne nje grup prej 50 studentesh. Klecka ishte qe do te testohej dicka dukshem gabim sic do ta shpjegoj me poshte, dhe kush do te konformohej me grupin do ta bente thjesht per grupin, jo sepse ishte nje e vertete e mundshme.

Pjesemarresve iu tha se ishin ftuar per nje test shikimi, iu dhane keto dy figura, dhe iu kerkua qe te gjykonin me cilen ngjante vija ne te majten tuaj, lidhur me tri vijat (A, B, C) ne te djathten tuaj. Mund te merrnin kohen e tyre, pa asnje presion apo ndeshkim. Dukshem ju mund ta shihni qe C-ja do te ishte pergjigjia e sakte (shpresoj). Nderkohe, ne 12 prova qe u bene, rreth 75% e pjesemarresve dhane pergjigjen e gabuar.

Po pse?

Organizimi i eksperimentit perfshinte dhenien e pergjigjes ne nje grup me njerez te panjohur, ku nje pjese e mire e tyre ishin pseudo-pjesemarres sepse i ishte thene nga eksperimentuesi cfare pergjigje do te jepnin. Pseudove iu kerkua qe te jepnin pergjigje te gabuar. Kjo ndikoi te pjesemarresit reale duke i shtyre te jepnin dhe ata pergjigje te gabuar, pavarsisht se DUKSHEM ishte e gabuar.

Pasi mbaroi eksperimenti pjesemarresve te vertete iu dha informacioni i plote per qellimin e eksperimentit dhe u pyeten pse kishin dhene pergjigje te gabuara. Ata thane:

1. E dinin qe pergjigjia ishte e gabuar, por prape e dhane.

2. Shumica mendonin qe grupi eshte me i ditur (i zgjuar), prandaj duhet ndjekur.

3. Disa thane qe nuk donin te evidentoheshin si ‘ndryshe’, apo si ‘rebele’, apo si ‘mendimtare te pavarur’, prandaj zgjodhen te beheshin njesh me grupin.

Jo të gjithë imitojmë për të njëjtat arsye.

Do te deshiroja te ofroja tri llojet e konformitetit sipas Herbert Kelman, sepse mendoj qe jane me vlere per te kuptuar shoqerine tone sot, si dhe veten.

1. “Compliance”: Konformiteti publik, i motivuar nga nevoja per aprovim ose frika per disaprovim. Tjeter gje beson brenda, tjeter gje shfaq jashte.

2. “Identification”: Nje forme me e thelle e konformitetit, ku perthithja e normave te nje grupi eshte brendesuar por pjeserisht ose vetem nje aspekt i saj. Koncepti lidhet me shkrimet e Frojdit, ku flitet shume per identifikimin dytesor, mbi te cilin fatmiresisht mund te punohet per ta ndare nga vetja.

3. “Internalisation”: Konformiteti publik dhe i brendshem; brendesimi. Ti e beson nga brenda ate qe shfaq nga jashte si pjese e nje grupi.

Pse konformohemi?

Mendohet se ka te pakten dy arsye:

1. Influenca informative: Grupi eshte me mire i informuar. Kjo vlen kur marrim pjese ne organizime me specialiste per nje teme. Ndodh qe e ndrydhim mendimin apo pyetjet tona te brendshme, sepse mendojme qe grupi (vecanerisht te ulurit ne rresht te pare + lektori/folesi) e di me mire.

2. Influenca normative: Frike nga refuzimi. Kjo s’ka nevoje per shume shembuj, sepse mjafton te ndalojme nje cast dhe te kujtojme rastet kur kemi thene ‘s’e kam problem’, per dicka qe realisht e kishim problem por nuk donim te vecoheshim nga grupi apo te perjashtoheshim prej tij.

Nuk eshte dhe aq e thjeshte.

Ka shume faktore te tjere qe ndikojne duke nisur nga konteksti sociokulturor (ne jemi shoqeri kolektiviste, prandaj shkojme drejt konformitetit vecanerisht llojit 1 dhe 2 me shpesh sesa shoqeri te tjera individualiste), gjinia, mosha, madhesia e grupit psh:

Mendo si do te ndiheshe po te shkoje hapur kundra normes se nje grupi me 100 veta apo nje grupi me 5 veta, duke mbajtur kushte te barabarta per perberjen e tipologjise se grupit.

Pasi mendove ate situate, do te sugjeroja te listoje cfare do te te ndihmonte qe ti te shprehje mendimin tend pavaresisht rrethanave. Dhe me kete, une e mbyll per sot.

Faleminderit qe me lexove deri ketu. Do te me pelqente shume te te degjoja mendimin ne komente (shtyp butonin blu poshte) apo ne inbox (reply). Me ben te ndihem me pak vetem :).

Sigurisht nese deshiron qe shkrimi te vije drejtperdrejte ne emailin tend apo ta shperndash, mund te regjistrohesh ose ta dergosh linkun me poshte.

Paqe dhe kthjelltesi,

Megi x

1. i.e. - vjen nga latinishtja, do te thote ‘id est’, e cila perdoret per te frazuar ne nje forme te re, zakonisht me te thjeshtuar, dicka qe eshte thene me perpara ne fjali.

2. Toke te perbashket; anglisht-shqip si perkthim.

3. ‘Conformity’ ne anglisht; e kam degjuar dhe si konformizem, por me pelqen sa afer tingellon me normalitetin ajo e para, prandaj kam zgjedhur ate.